Harita Genel Müdürlüğü tarafından, Havadan Gravite Ölçme ve Analiz Yeteneği Türkiye’ye kazandırıldı.

Harita Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Türkiye Petrolleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Başkanlığı ve TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü işbirliği ile yürütülmekte olan T.C. Cumhurbaşkanlığı S

Harita Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Türkiye Petrolleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Başkanlığı ve TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü işbirliği ile yürütülmekte olan T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı destekli “Türkiye Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu ve Gravite Altyapısının İyileştirilmesi Projesi” kapsamında “Hava Gravimetrisi” çalışmaları planlanmıştır.

Bu çalışma ile büyük su alanları, sarp, engebeli, kayalık, ormanlık ve güvenlik kısıtlamaları nedeniyle yerden ulaşımın zor olduğu alanlar ile ülke sınırları ve kıyı alanları üzerinde havadan yerçekimi ivmesi (gravite) ölçülerek veri boşluklarının doldurulması hedeflenmiştir.

Türkiye’de millî imkânlarla ilk defa gerçekleştirilen “Hava Gravimetrisi” çalışmaları başta “Türkiye Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu ve Gravite Altyapısının İyileştirilmesi Projesi”nin en önemli çıktılarından biri olan “Yeni Türkiye Jeoit Modeli”nin yerden ölçülemeyen alanlarda doğruluğunun ve çözünürlüğünün artırılmasını sağlayacaktır. Böylece GNSS kullanıcıları gerçek zamanda ve her türlü hava koşulunda yüksek doğruluk ve duyarlıkta fiziksel yükseklik bilgisi üretebilecektir. Hava gravimetrisi verileri aynı zamanda, Yer gravite alanı bilgisine ihtiyaç duyan savunma sanayi kurum ve kuruluşları ile Yer bilimleri alanında faaliyet gösteren, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Türkiye Petrolleri Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK ve üniversitelerin kullanımına sunularak;

• Yüksek maliyet gerektiren veri toplama çalışmalarında tekrarlılığın önlenmesine,
• Yer gravite alanına dayalı silah sistemlerinin geliştirilmesine ve iyileştirilmesine,
• Maden, petrol, doğalgaz gibi yer altı kaynaklarının araştırılmasında kullanılan jeoloji ve jeofizik haritalarının güncellenmesine ve yorumların geliştirilmesine,
• Kabuk kalınlığı, tektonik yapıların belirlenmesi gibi Yer bilimleri çalışmalarına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Hava gravimetrisi çalışmaları, iMAR Navigation GmbH firmasından tedarik edilen sıcaklık stabilizasyonlu iNAT-RQH-1001+iDGU 3D bütünleşik ataletsel navigasyon sistemi (INS) ve küresel navigasyon uydu sistemi (GNSS) ile gerçekleştirilmektedir. Temelde navigasyon amacıyla üretilmiş olan bu sistemin ham verileri kullanılarak, tamamen Harita Genel Müdürlüğünce, millî imkânlarla geliştirilmiş analiz yazılımıyla yüksek duyarlık ve doğrulukta yatay ve düşey gravite bileşenleri belirlenmektedir.

2017 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen test ve sistem iyileştirme süreçlerinin ardından, hava gravimetrisi çalışmalarına 15 Mayıs 2019 tarihinde Eber, Akşehir ve Ilgın Gölleri üzerinde gerçekleştirilen uçuşlarla başlanmıştır. Uçuşlar, Harita Genel Müdürlüğüne ait BEECHCRAFT SUPER KING AIR B-200 uçağı ile düşük hız ve irtifada yapılmaktadır. Uçuş öncesinde, havaalanı gravite bağlantı ölçüleri, gravite referans noktasında düşey gravite gradyent ölçümleri, INS-GNSS Anteni arasındaki baz vektörü ölçümleri yapılmakta ve GNSS referans istasyonu tesis edilmektedir. Uçuş sonrasında ise, millî imkanlarla geliştirilen analiz yazılımı vasıtasıyla toplanan verilerin kalite kontrolü, veri ön-işlem, INS-GNSS entegrasyonu ile gravite bileşenlerinin belirlenmesi, çapraz geçişlerde ve tekrarlı hatlarda kalite analizleri, global Yer gravite alanı modelleri ve yersel gravite verileri ile karşılaştırma işlemleri yapılmaktadır.

Harita Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilen hava gravimetrisi çalışmaları ile ilgili olarak Konya Teknik Üniversites ev sahipliğinde 14-15 Kasım 2019 tarihlerinde gerçekleştirilecek olan "Güncel Jeodezik Uygulamalar" konulu Türkiye Ulusal Jeodezi Komisyonu 2019 Yılı Bilimsel Toplantısında ayrıntılı bilgilendirme yapılacaktır. İlgi duyanların http://tujk2019.ktun.edu.tr adresinden toplantıya ilişkin detaylı bilgiye ulaşmalarını ve toplantıya katılmalarını bekleriz.

INS-GNSS tabanlı hava gravimetresinin üretimi ve geliştirilmesinde katkılarından dolayı iMAR Navigation GmbH firmasına, sistemin yurt dışından tedarikinde desteklerinden dolayı TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü Müdürlüğüne, analiz yazılımı geliştirme sürecinde teknik desteklerinden dolayı Darmstadt ve Danimarka Teknik Üniversitelerine, “Hava Gravimetrisi” ölçme ve analiz yeteneğinin ülkemize kazandırılmasına yönelik özverili çalışmalarından dolayı Harita Genel Müdürlüğü Jeodezi Dairesi Başkanlığı ile uçuşları başarılı bir şekilde icra eden Harita Genel Müdürlüğü Harita Hava Grup Komutanlığına ve “Türkiye Yükseklik Sisteminin Modernizasyonu ve Gravite Altyapısının İyileştirilmesi Projesi”ne desteklerinden dolayı Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğüne, Türkiye Petrolleri Genel Müdürlüğüne, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Başkanlığına ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına teşekkür ederiz.